در متون دینی ما آمده است که همه کس و همه چیز نزد امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف حاضر است و امام بر احوال مردم آگاه است. خداوند متعال در قرآن کریم میفرماید: (وَقُلِ اعْمَلُواْ فَسَیَرَى اللهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُۆْمِنُونَ) (1)؛ «بگو عمل کنید، خداوند و فرستادة او و مۆمنان اعمال شما را میبینند.»
به گزارش سلام نیوز درباره این آیه شریفه، روایات بسیاری نقل شده و شاید به حد تواتر برسد(2) که علاوه بر خداوند متعال، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و امامان علیهم السلام از اعمال همة امت آگاه میشوند.
در باب «عرضه اعمال» کتاب اصول کافی روایات متعددی در ذیل همین آیه شریفه ذکر شده است که مراد از «مۆمنون»، ائمه اطهار علیهم السلام هستند، از جمله این روایت: شخصی خدمت امام رضا علیه السلام آمد و عرض کرد: برای من و خانوادهام دعا کنید. امام علیه السلام فرمودند: «مگر دعا نمیکنم؛ وَاللهِ إنَّ أعمالَکُم لَتَعرضُ علَیَّ فی کلِّ یَوم وَ لَیلَة؛ به خدا سوگند، اعمال شما هر شب و روز بر من عرضه میشود.» راوی میگوید: این سخن بر من گران آمد، امام علیه السلام متوجه شد و به من فرمود:
«أمَا تَقرَأُ کِتابَ اللهِ عزَّوجلَّ: (وَ قُل اعْمَلُوا فَسَیَرَی اللهُ عَمَلَکُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُۆْمِنُونَ)، و هُوَ وَاللهِ علیُّ بنَ أبیطالِب؛(3) آیا کتاب خداوند عزوجل را نمیخوانی که میفرماید: عمل کنید خدا و پیامبرش و مۆمنان، عمل شما را میبینند. به خدا سوگند! منظور از مۆمنان علی بن ابیطالب (و امامان دیگر از فرزندان او) هستند.»
امام علی علیه السلام هم میفرماید:
«لیسَ یَغیبُ عَنّا مُۆمنٌ فی شَرقِ الأرضِ و لا فی غَربِها؛(4) هیچ مۆمنی در شرق و غرب زمین از ما غایب نیست.»
امام صادق علیه السلام هم میفرماید: «إنَّ الدُّنیا لَتَمَثَّلَ لِلإمامِ مِثل فَلقَةِ الجَوز فَلایَعزُبُ عَنهُ شَیءٌ… ؛(5) دنیا (آسمان و زمین) در نزد امام چون پاره گردویی حاضر و نمایان است و چیزی از او پوشیده نیست.»
یک چشم زدن غافل از آن ماه نباشید
شاید که نگاهی کند آگاه نباشید
علم امام همانند علم ما نیست؛ زیرا انسانها معمولاً علومشان از راه تحصیل به دست میآید و در محدودة عالم شهود و مادی است، در حالی که علم امام منحصر به عالم شهود نیست، بلکه عالم به غیب نیز هست. لذا به راحتی و در کمترین زمان از دعاها و خواستههای ما اطلاع پیدا میکند
روشن است که اعمال، اعم از جوارحی (بدنی) و جوانحی (قلبی) است، لذا امام از هر نوع نیت و عملی که در کارنامه انسان ثبت شود، آگاه است. امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف هم در این زمان، چشم خدا در میان خلایق است(6) و بر احوال و اعمال ما آگاهی دارد.
نکته قابل توجه در این باره آن است که علم امام همانند علم ما نیست؛ زیرا انسانها معمولاً علومشان از راه تحصیل به دست میآید و در محدودة عالم شهود و مادی است، در حالی که علم امام منحصر به عالم شهود نیست، بلکه عالم به غیب نیز هست. لذا به راحتی و در کمترین زمان از دعاها و خواستههای ما اطلاع پیدا میکند؛ مثلاً سید بن طاووس نقل میکند که شخصی طی نامهای از امام رضا علیه السلام سۆال میکند: «ما وقتی به شما احتیاج داریم چه کنیم؟» حضرت در جواب فرمودند: «اگر حاجتی داری لبهایت را تکان بده، جوابت میرسد؛»(7) یعنی اگر تنها زمزمه کنی و صدایت را هم کسی نشنود، من میشنوم.
برای توضیح این مطلب لازم است نکاتی را متذکر شویم:
1. مأموریت امام از لحاظ زمان و مکان، بسیار گسترده است. او تنها امام زمین و زمان نیست، بلکه امام ملک و ملکوت است.
2. مأموریت و تسلط امام تنها به ظاهر عالم ختم نمیشود، بلکه در برگیرندة ظاهر و باطن اجتماع و انسانها نیز هست.
3. علم امام حضوری است، نه کسبی و از راه تحصیل؛ یعنی ما به دلایل متعدد (مذکور در کتب کلامی شیعه) معتقدیم که علم امام موهبتی الهی و علم لدنّی است.(8)
4. علم الهی نیز از ویژگیهای خاصی برخوردار است که آن را در مقایسه با سایر علوم ممتاز میکند:
الف) علم الهی روشن است و هیچ نقطة تاریکی در آن نیست. لذا در آن اختلافی نیست و چیزی به نام واضح و واضحتر در آن وجود ندارد؛
روشن است که اعمال، اعم از جوارحی (بدنی) و جوانحی (قلبی) است، لذا امام از هر نوع نیت و عملی که در کارنامة انسان ثبت شود، آگاه است. امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف هم در این زمان، چشم خدا در میان خلایق است(6) و بر احوال و اعمال ما آگاهی دارد