سنت رسول الله (ص)؛ دیپلماسی وحدت و صلح

محمد مهدی مومنی ها، دبیرکل بنیاد تکریم ادیان و مذاهب به مناسبت هفته وحدت یادداشتی پیرامون دیپلماسی وحدت نوشت.

سنت رسول الله (ص)؛ دیپلماسی وحدت و صلح

به گزارش  سلام نیوز از حوزه اندیشه خبرگزاری تقریب، متن این یادداشت به شرح زیر است:

حضرت محمد (ص)، پیامبر رحمت، مهربانی و عطوفت است که انسان‌ها را به تعامل و دوستی با یکدیگر دعوت می‌کرد و خود فاتح قلب‌ها با مهر و عاطفه بود. خداوند، رسول اکرم(ص) را رحمتی فراگیر معرفی کرده که رحمتش شامل همه انسان ها اعم از مسلمان و غیرمسلمان می شود: (وَ مَا أَرْسَلْنَاکَ إِلَّا رَحْمَةً لِّلْعَالَمِینَ) (انبیاء: 107); ما تو را جز رحمتی برای جهانیان نفرستادیم.

وجود مبارک رسول خدا (ص) جلوه‌ای از صفات رحمت و رئوفیت خدای سبحان است که کلّ جهان را با کتابش هدایت می‌کند. ذات اقدس الهی وقتی از رسولش یاد می‌کند، او را به عنوان رحمت جهانیان، رحمت عالمیان معرفی می‌ نماید و او را شاگرد لَدنّی می‌داند. عطوفت و محبت حضرت محمد (ص) در تأسی از رحمانیت و رحیمیت خداوند است که در سیره ایشان کاملاً قابل مشاهده بوده و کسی را یارای انکار آن نیست.

پیامبر اکرم (ص)، فاتح قلوب تمامی انسان‌های آگاه، عارفان، بزرگان و اندیشمندان جهان و منادی انسانیت، برابری و صلح و آرامش است.

صفت‌های اخلاقی ایشان از ویژگی های منحصر به فردشان بود به گونه‌ای که هر کس با ایشان صحبت می‌کرد مجذوب صفت‌های اخلاقی رسول الله می‌شد.

در آیه 159 سوره آل عمران قرآن کریم آمده است  «فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللّهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ کُنتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِکَ» «به موجب رحمتی که خداوند به تو عنایت کرد، برای آنان نرم شدی و اگر خشن و تندخو بودی، از اطراف تو پراکنده می‌شدند»، این آیه و برخی از آیات قرآن کریم به بعد مهرورزی و دوری حضرت محمد (ص) از خشونت تأکید دارد، پیامبری که در دوران جاهلیت عرب به فرمان خداوند سکان‌دار دگرگونی و ایجاد یک انقلاب فرهنگی در آن دوران و مروج دین و آیینی شد که کمال آن موجب شد تا آخرین پیامبر (ص) و دین خداوند بر زمینیان نازل شود.

رسول خدا (ص) انسان‌ها را مرحله به مرحله پیش می‌برد تا آنها را به سمت طهارت، سلامت نفس و روح سوق داده و محبت و مهرورزی و برادری را در بین آنها تبلیغ می‌کرد. جنگ‌های پیامبر (ص) نیز به نوعی دفاع از مظلومان، مردم و ستم دیدگان و در راستای همان مهرورزی، عطوفت و دفاع از مظلوم بود.

قرآن کریم، پیامبر اکرم (ص) را اسوه حسنه معرفی می کند: (لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَن کَانَ یَرْجُو اللَّهَ وَالْیَوْمَ الْآخِرَ وَ ذَکَرَ اللَّهَ کَثِیراً) (احزاب: 21); به تحقیق رسول خدا برای شما نمونه نیکی است، برای هر کس که امید به خدا و روز جزا دارد و بسیار یاد خدا می کند.

از نظر اسلام، رسول خدا (ص) نمونه ای برای پیروی عملی می باشد. نمونه ای که روش های عملی او در کلیه شئون فردی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و روابط بین الملل قابل دست یابی و پیروی برای مسلمانان است و خود بهترین آموزگار و سرمشق در حوزه دیپلماسی فرهنگی در سراسر جهان است و دین اسلام که آخرین دین الهی و کامل ترین آنهاست، نمونه ای تمام عیار و قابل پیروی برای همه زمان ها، در تمام شرایط است.

هنوز زمانی از آغاز رسالت پیامبر اکرم (ص)  نگذشته بود که آوازه ایشان در سراسر جهان طنین انداز شد. دعوت اسلامی، همه حجاز را فرا گرفت و از آنجا به نقاط دیگر سرایت نمود.  گروه های مذهبی و قومی از نقاط مختلف به مدینه، پایگاه پیامبر (ص) و مسلمانان می آمدند و آزادانه به تحقیق و گفت وگو می پرداختند و عده ای نیز آزادانه به دین اسلام مشرّف می شدند.

پیامبر (ص) در عین بیان دستورات الهی و دعوت حق، نهایت تواضع و فروتنی را نسبت به آنان اعمال می نمود. وقتی بعضی از مسیحیان به دیدنش آمدند، حضرت ردایش را پهن کرد و آنان را بر آن نشاند. پیامبر (ص) به امپراتوران روم و ایران نامه نوشت و از آنان خواست یا مسلمان شوند و یا اینکه بگذارند تا مذهبش را بین ملّت ها تبلیغ نماید. آن حضرت خواستار تحقّق شرایطی بود که ملت ها بتوانند در انتخاب مکتب و جهان بینی خاص خویش تصمیم بگیرند و در صورت روشن شدن حق، آزادانه عقیده توحیدی را بپذیرند و جز خدای یگانه را نپرستند و تسلیم خواست و اراده او شوند. لازمه این رسالت آن بود که با قدرت هایی که چنین آزادی را از ملّت ها سلب نموده و مانع تحقیق و پژوهش و گرایش به آیین الهی شده بودند، مبارزه شود.

پیامبر اکرم (ص) در نامه هایش به رؤسای دولت های آن زمان، هیچ گاه پیشنهاد ادغام آنها در حکومت اسلامی را مطرح ننمود، بلکه تنها آنان را به پذیرش رسالت خود و گرویدن به آیین اسلام دعوت کرد. در مواردی نیز ضمن تصریح به بقای ملک و سلطنت آنان، تداوم حاکمیتشان بر قلمرو سرزمین خویش را تضمین فرمود. همچنین آن حضرت نتیجه سرپیچی آنان از این دعوت الهی را مجازات اخروی دانسته است؛ برای مثال، در نامه اش به پادشاه ایران و یا قیصر روم می فرماید: اگر این دعوت را نپذیری، گناه ملّت و یا مردم مصر و… به عهده تو خواهد بود. چه اینکه با عدم پذیرش سلاطین، مردم این سرزمین ها نیز از آزادی عقیدتی و گرویدن به اسلام محروم می ماندند.

سیره پیامبر (ص)  برگرفته از قرآن کریم است که حق حیات و رسمیّت جوامع مختلف را به صراحت تضمین می کند. آن حضرت در روابط بین الملل با ملل غیرمسلمان بسیار آزادمنشانه برخورد می نمود. برای مثال، وقتی نمایندگان جامعه نصارای نجران را به حضور پذیرفت، در خصوص اعتقاد ایشان بر اولوهیّت مسیح تذکر فرمودند و آنان را به پذیرش دین اسلام دعوت کردند ولی آنها را به قبول اسلام مجبور نکردند، بلکه به عکس به آنان اجازه داد برای عبادت به آیین خویش، از مسجد مدینه استفاده کنند.

مسئله رفق و مدارا که در سیره اجتماعی پیامبر (ص)  چه در بعد داخلی و چه در بعد بین الملل، اهمیّت بسیاری داشت، موجب اصلاح جامعه، روابط و مناسبات اجتماعی بود؛ چرا که در غیر این صورت زمینه ای برای هدایت و تبلیغ رسالت به وجود نمی آمد.

خدای متعال خوش خویی و مدارای پیامبر (ص) را این گونه تمجید می نماید: به برکت رحمت الهی، در برابر مردم نرم و مهربان شدی و اگر خشن و سنگدل بودی، از اطراف تو پراکنده می شدند. پس آنها را ببخش و برای آنها آمرزش بطلب. (آل عمران: 159)

رحمت پیامبر اکرم (ص) آن قدر فراگیر بود که آن حضرت حتی با دشمنان دیرینه خود، از جمله مشرکان قریش، از سر گذشت برخورد کرد. در روز فتح مسالمت آمیز و بدون خون ریزی مکّه، اشخاصی  این جمله را تکرار می کردند: «امروز روز کشتار، جنگ و انتقام است، امروز روز شکسته شدن حرمت هاست»، اما پیامبر رحمت فرمودند: « امروز روز رحمت و مهربانی است.» بدین سان، آن حضرت جلوی هرگونه خشونت و تندی را در مقابل مخالفان اسلام گرفت. پیامبر (ص) در مقابل چشم های نگران مشرکان قریش فرمود: « بروید که همه شما آزادید.»

پیامبر اکرم (ص) غیر از به رسمیّت شناختن موجودیت گروهی از سران و زمام داران ، پیمان نامه های بسیاری نیز  با ملّت های مختلف امضا نمود. در تمامی موارد، تا هنگامی که ملّت های غیر مسلمان به عهد و پیمان خود وفادار بوده اند، حکومت اسلامی نیز پیمان صلح را نقض نمی کرده است.

سیره پیامبر (ص) سیره تربیت عملی انسان است و این تربیت برترین و کامل ترین جلوه اش، در رفتار ائمه هدی(علیهم السلام)  که غیر قابل تفکیک از سیره پیامبر (ص)  می باشد، تجلّی پیدا کرده است. بنابراین، در این مبحث علاوه بر سیره پیامبر (ص)، به سیره امامان معصوم(علیهم السلام) نسبت به پیروان اهل کتاب نیز اشاره می شود. 

دین مبین اسلام، آیینی است که محبت و عطوفت و مهربانی و دوری از تهمت و افترا و آبروریزی و خشونت بر ناصیه آن نقش بسته و انسان‌ها را به تعامل و دوستی با یکدیگر دعوت می‌کند تا جهانیان و انسان‌ها در مسیر تکامل حرکت کرده و به تقوای الهی ذکر شده در قرآن کریم دست پیدا کنند.

دین اسلام بر پایه «صلح» و استفاده از روش های مسالمت آمیز و دعوت به اصول مشترک بنا شده است و در اسلام، جنگ برای کسب قدرت و ازدیاد ثروت شدیداً محکوم شده است. خدای متعال در قرآن می فرماید: ای کسانی که ایمان آورده اید، هنگامی که در راه خدا گام برمی دارید (و به سفری برای جهاد می روید) تحقیق کنید و به کسی که اظهار صلح و اسلام می کند، نگویید مسلمان نیستی به خاطر اینکه سرمایه ناپایدار دنیا و غنایمی به دست آورید؛ زیرا غنیمت های بزرگی در نزد خدا (برای شما) است… .» (نساء: 94)

سیره پیامبر اکرم (ص)  بر حفظ ملیّت ها و استقلال داخلی آنان استوار بوده است و با وجود جهانی بودن آیین اسلام، موجودیت قبایل، ملّت ها و ادیان دیگر، چه در قلمرو حکومت اسلامی و چه خارج از آن محفوظ بوده است.

در اندیشه سیاسی اسلام، صلح و همزیستی به عنوان اساسی ترین اصل در مناسبات بین المللی منظور گردیده و به همین دلیل در حقوق اسلامی بهره برداری از فرصت های مناسب برای تحکیم و برقراری شرایط و پیمان های صلح در روابط خارجی جامعه اسلامی پیش بینی شده است.

اسلام برای تحقق بخشیدن و گسترش صلح در میان ملت ها و جلوگیری از بروز روابط خصمانه و درگیری های خونین، نه تنها برای قراردادها و معاهدات بین المللی ارزش حقوقی فوق العاده قائل شده است، بلکه اصولا ملت ها و گروه های دیگر را نیز برای انعقاد پیمان های صلح دعوت کرده و به جامعه اسلامی توصیه نموده است که در این زمینه همواره پیش قدم باشند و از هر نوع کوششی برای برقراری و تحکیم مبانی و شرایط و نیز گسترش آن در جامعه بشری دریغ ننمایند، و از امکانات خویش برای تحقّق بخشیدن به این آرمان اسلامی و انسانی استفاده نمایند و در بسیاری از موارد، این توصیه به حد تکلیف و وظیفه الزامی رسیده و عقد قراردادهای صلح از وظایف دولت های مسئول و صلاحیت دار اسلامی به شمار رفته است،  این وظیفه در مواردی که تمایلی از طرف دول و گروه های غیر مسلمان نسبت به عقد قراردادهای صلح احساس می شود، تأکید بیشتری می یابد.

پیامبر اکرم (ص) بر وحدت همه مسلمانان نیز تاکید فراوان داشتند و اعتقاد ایشان بر ایجاد فضایی مناسب برای گسترش اخلاق ، تفاهم و ابراز عقیده بود و مسلمانان نیز باید ایشان را که بهترین اسوه حسنه است، الگوی خود قرار دهند و همواره مسیر زندگی جوامع اسلامی مزین به اخلاق محمدی شود. تا همگان بدانند دین مبین اسلام ،دین رحمت و محبت است.

اکنون بهترین زمان است تا ملت های مسلمان و همه آزادی‌خواهان عالم با محوریت پیامبر عظیم‌الشان و قرآن کریم با هم متحد شوند و به آیه واعتصموا بحبل الله جمیعاً ولا تفرقوا عمل نمایند.

12ربیع الاول الی 17ربیع الاول نیز هفته وحدت نام گرفت تا مهربانی و تعامل بین مسلمانان افزایش یابد و نمایی از چهره زیبای اخلاق و رسالت رحمت العالمین در بین امت اسلامی عیان شود و زمینه برای پیروزی و موفقیت های مسلمانان در سراسر جهان  فراهم گردد.

مطلب پیشنهادی

نتایج و دستاورد وبینار سازمان ملل درباره محیط زیست و توسعه

مجمع عمومى سازمان ملل در سال 1989 تصمیم گرفت که به منظور شناساندن مفهوم توسعه …

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *


3 + = چهار