♦ زهیر عبدالهادی المحمید /اشاعه صلح در میان بشریت

به گزارش  سلام نیوز ،دکتر زهیر عبدالهادی المحمید  استاد دانشگاه و از نخبگان مرتبط با مجمع جهانی صلح اسلامی در یادداشتی بر برقراری صلح میان بشریت تاکید کرد. 

اسلام یکی از نام‏های خداوند تبارک و تعالی است و آشکار کردن آن یکی از شایسته ترین کارهای جهادی است و بدان جهاد اکبر نیز گفته می‏شود از آن رو که اصل و سرآغاز اشاعه صلح میان بشریت است و از بهترین اخلاق اهل دنیا وآخرت به شمار می‏رود. خداوند متعال انبیا و پیامبران را بدین منظور و برای تحقق انسانیت فرستاد و ما برای دستیابی به صلحی عادلانه وپایدار نیازمند برقراری عدالت، ادای امانات به صاحبان آنها و مصونیت از کرامت انسانی هستیم . حفظ و نگهداری حقوق بشر تنها بر پایه این اصل که «انسان‏ها همه برادر شمايند يا برادر ايماني و يا برادر انساني»، امکان پذیر است.

اسلام آشکار کردن سلام را مورد تشویق قرار داده و آن را یکی از فضیلت‏های بزرگ برشمرده است. پیامبر اکرم(ص) آن را نیک ترین سرشت اهل دنیا و آخرت عنوان کرده است. این حضرت می‏فرماید: “الا اخبرکم بخیر اخلاق اهل الدنیا وآلاخره.. افشاء السلام فی العالم” (پیامبر فرمود آیا از بهترین اخلاق اهل دنیا و آخرت آگاهتان سازم؟ حاضران گفتند آری ای فرستاده خدا. پیامبر فرمود آشکارا سلام کردن در عالم است) همچنانکه به نقل از امام محمد بن علی بن الحسین (الباقر) علیه السلام آمده است: کان سلمان رحمه الله یقول: (افشوا سلام الله فان سلام الله لاینال الظالمین) “به همه کس سلام کنید و نگران نباشید زیرا سلام الهی به حال ظالمان سودی نخواهد بخشید.” منظور از این روایت آنگونه که شیخ کلینی می‏گوید، این است که ظالمان به خاطر ظلمشان از این سلام بهره‏ای نخواهند برد و راز نهفته در عدم رسیدن بهره به آنان به خاطر ظلمشان است از آن رو که کمک به ظالم در ظلمی که مرتکب می‏شود، خود ظلمی است که باید از آن برائت جست.

اما در تفسیر منار “محمد رشید بن علی رضا” در این زمینه آمده است: اسلام دین همگان است و یکی از اهداف این دین ترویج آداب و فضیلت میان مردم و ایجاد جاذبه بین آنها تا همه با هم احساس برادری کنند حتی اگر این اقدام به تدریج صورت گیرد. یکی از آداب سلام گفتن در دوره ی پیامبر آشکار کردن سلام برای همه به استثنای جنگجویان بود. چون هرکسی که به دیگری سلام کند در واقع به او امان داده است واگر سپس او را بکشد به او خیانت کرده و گویی پیمان را شکسته است.

وی گفته است: در احادیث صحیحین (بخاری و مسلم) در ارتباط با ویژگی‏های مسلمانان آمده است که آشکار کردن سلام موجب محبت می‏شود.در یکی از این احادیث آمده است (ان افضل الاسلام وخیره اطعام الطعام وان تقرا السلام علی من عرفت ومن لم تعرف) (بهترین کار در اسلام سیر کردن دیگران و سلام دادن به آنانیکه می‏شناسی و یا نمی شناسی). همچنین آمده است (افشوا السلام بینکم تحابوا) یعنی به یکدیگر بلند سلام کنید تا موجب محبت میان شما شود. حاکم به نقل از ابی موسی روایت کرده است(افشوا السلام تسلموا) (بلند سلام کنید تا سلام بمانید). بخاری در “ادب مفرد”، ابوعلی وابن حبان به نقل از براء وهمچنین در صحیح بخاری آورده اند: عمار گفته است: ” ثلاث من جمعهن فقد جمع الایمان:الانصاف من نفسک وبذل السلام للعالم (ادب السلام) والانفاق من الاقتار”. ” فهذا من ادب الاسلام العالی.”

سه چیز از لوازم ایمان است: رعایت انصاف بر ضرر خویش، سلام به دانشمند و بخشش به هنگام تنگدستى: این از آداب والای سلام دادن به شمار می‏رود. این احادیث به عظمت و فضیلت سلام دادن و کسانی که آن را آشکار می‏کنند، اشاره دارد. البته سلام دادن شامل آندسته از ظالمانی که پیمان شکسته اند و بر خلاف اصول آن عمل کرده اند، نمی­شود. مقابله با آنان موجب احقاق حقوق و قرار گرفتن هرچیز در جای خود و برقراری عدالت می‏شود.

علاوه بر گرایش مسلمانان به صلح و محترم شمردن منشورها، در قرآن کریم آیه‏های بسیاری در خصوص ضرورت مبارزه با ظلم و ظالمین بمنظور احقاق حق و برقراری عدالت ودر نهایت برقراری صلح آمده است. در اینجا به برخی آیه‏ها همراه با تفسیر آنها در کتاب المیزان اشاره می‏کنیم تا در مضمون والای آن وهمچنین هدف آن که برقراری صلح میان بشریت است، اندیشیده شود.

«انما ینهاکم الله عن الذین قاتلوکم فی الدین واخرجوکم من دیارکم وظاهروا علی اخراجکم ان تولوهم ومن یتولهم فاولئک هم الظالمون»

سوره ممتحنه – آیه 9-

“جز اين نيست که خدا از دوستی ورزيدن با کسانی که با شما در دين جنگيده اند و از سرزمين خود بيرونتان رانده اند يا در بيرون راندنتان همدستی کرده اند شما را باز دارد و هر که با آنها دوستی ورزد از ستمکاران خواهد بود.”

منظور از”الذین قاتلوکم” مشرکان مکه که در بیرون راندن شما از سرزمین تان همدستی کردند. در واقع “ان تولوهم” در پاسخ به “الذین قاتلوکم ” آمده است. وآنجائیکه می‏فرماید “ومن یتولهم فاولئک هم الظالمون” یعنی همدستان مشرکان مکه وآن کسانی که به آنان کمک کرده اند همه ستمگرند وهرگز نباید با آنها دوستی ورزید.

«الذین اخرجوا من دیارهم بغیر حق الا ان یقولوا ربنا الله ولولا دفع الله الناس بعضهم ببعض لهدمت صوامع وبیع ومساجد یذکر فیها اسم الله کثیرا ولینصرن الله من ینصره ان الله لقوی عزیز» سوره الحج- آیه 40

 “همان کسانی که به ناحق از خانه‏هایشان بیرون رانده شدند جز اینکه می‏گفتند پروردگار ما خدا است واگر خدا بعضی از مردم را با بعضی دیگر دفع نمی کرد صومعه‏ها وکلیساها وکنیسه‏ها ومساجدی که نام خداوند در آنها بسیار برده می‏شود، سخت ویران می‏شد وقطعا خدا به کسی که اورا یاری می‏کند یاری می‏دهد چرا که خدا سخت نیرومند شکست ناپذیر است.” آنجائیکه خداوند می‏فرماید: “الذین اخرجوامن دیارهم بغیر حق الا ان یقولوا ربنا الله” تا آخر آیه سخن از آندسته مظلومانی است که از خانه وکاشانه خود از مکه وتوسط مشرکان به ناحق رانده شدند. مشرکان تنها آنها را نراندند بلکه در آزار دادن آنان زیاده روی کرده و آنان را شکنجه کردند تا جائیکه ناچار به ترک مکه شدند. برخی از آنان به حبشه رفته وبخشی دیگر بعد از هجرت پیامبر (ص) به مدینه مهاجرت کردند. وقتل آخرین راه حل است و به وسیله آن برخی برای بقای دیگران کشته می‏شوند. تحمل سختی نه تنها در جامعه بشری که در میان همه مخلوقات که به نوعی احساس استقلال می‏کنند، یک سنت به شمار می‏رود.

«فلاتهنوا وتدعوا الی السلم وانتم الاعلون والله معکم ولن یترکم اعمالکم» سوره محمد-آیه 35

“هرگز سست نشوید ودشمنان را به صلح (ذلت بار) دعوت نکنید درحالی که شما برترید وخداوند با شماست وچیزی از ثواب اعمالتان هرگز کم نمی‏کند”

درجائیکه می‏فرماید: “فلاتهنوا ” از وهن وبه معنای سستی وضعف است. “وتدعوا الی السلم” معطوف به “تهنوا” ودر واقع نهی شامل آن نیز می‏شود یعنی نه سست شوید ونه صلح کنید. “سلم ” با سین مفتوح یعنی “صلح”. “وانتم الاعلون” جمله حالیه است یعنی درحالیکه شما برترید “الاعلون” که از “علو” گرفته شده است استعاره‏ای معروف وبمعنای برتری است.

معنای این آیه این است: “اگر در راه اطاعت از خدواند وپیامبر بودید هرگز احساس ضعف وسستی نکنید ومشرکان را به صلح فرانخوانید چون شما پیروزید وخداوند شمارا پیروز می‏گرداند وچیزی از پاداشتان کاسته نخواهد شد وبه تمام وکمال آن را دریافت خواهید کرد.”

و در این آیه “ولاتهنوا ولاتحزنوا وانتم الاعلون ان کنتم مومنین” آل عمران:139 نیز به مومنان وعده داده شده است که اگر از خدا وپیامبر اطاعت کنند پیروزی از آنان خواهد بود.

تمامی آیاتی که بدانها اشاره شد بر ضرورت مبارزه با ظلم واستبداد وظالمان بعنوان آخرین راه حل بعد از بکارگیری راههای مسالمت آمیز گوناگون، تاکید دارند . این مبارزه یکی از ابزارهای برقراری صلح با از میان برداشتن ظلم وبرقراری عدالت و احقاق حق است .

 انسان نباید به محکومیت ضمنی و یا لفظی اکتفا کند چون پذیرش شرایط ظلم خود به تنهایی یک نوع ظلم به شمار می‏رود. وضروری است که با ظالمانی که بر ظلم وتجاوز اصرار می‏ورزند صلح نشود چون نتیجه‏ای جز خواری وتسلیم شدن واز دست دادن حقوق مشروع نخواهد داشت. همچنانکه خود یکی از موارد ظلم خواهد بود از آن رو که ظالمین را با مشروعیت بخشیدن به اقدامات فاسدشان مورد تشویق قرار می‏دهد واین با مضمون عدالت ودر نهایت صلح میان بشریت هیچ سنخیتی ندارد.

 چه بسا که مظلوم ناچار به رضایت به آتش بس با ظالمان واستبدادگران تا اطلاع ثانوی شود اما قراردادهای صلح با ظالمان از پایه باطل است از آن رو که هرچه بر پایه باطل بنیان گذاشته شود، باطل است. علاوه بر این آیه‏های یاد شده معانی حقوق انسان را اعم از آزادی عبادت، مصونیت از دارایی، حرام بودن تجاوز به حقوق دیگر افراد، استحکام بیشتری می‏بخشد. همچنانکه بر ضرورت دفاع از خود واجتناب از تجاوز به دیگران برای برقراری عدالت ودر نهایت صلح میان بشریت تاکید صریح دارد.