با این وصف بنظر می رسد بازگشت آمریکا به توافق هسته ای و لغو تمام تحریم های غیرقانونی علیه ایران، در دستور کار کاخ سفید قرار ندارد.
دلایل این امر عبارت است از:
– رویکرد آمریکا، صرفنظر از هر حزبی که در قدرت باشد، نسبت به ملت ایران خصمانه بوده و این خصومت پیش از انقلاب اسلامی هم وجود داشته است. آمریکایی ها در آن دوره نیز با دخالت آشکار در امور داخلی و تاراج منابع طبیعی ایران به دنبال سلطه بر کشورمان بودند.
امروز نیز آمریکا علاقه ای به قدرتمند شدن ایران ندارد و وجود یک ایران مقتدر و قوی در منطقه غرب آسیا را در مسیر منافع خود نمی داند. به همین دلیل است که کاخ سفید اصرار دارد تا با فشار و تهدید، ایران را از دستیابی به آرمان های بلند خود منصرف کند. بنابراین نباید این خوش بینی ایجاد شود که چون بایدن با ترامپ مخالف بود به سرعت تحریم های ایران را لغو خواهد کرد و نباید انتظار داشت که دولت جدید آمریکا فرصت دهد تا ایران به یک الگوی اقتصادی برای منطقه تبدیل شویم.
– رابطه راهبردی آمریکا با برخی از دشمنان منطقه ای ایران مانند عربستان سعودی نیز یکی دیگر از دلایل تعلل بایدن در لغو تحریم های اقتصادی ایران است. دولت جدید آمریکا با استفاده از اهرم حقوق بشر علیه ریاض که با انتشار گزارش محرمانه درباره قتل جمال خاشقچی و نقش محمد بن سلمان ولیعهد عربستان در این ماجرا،آغاز شد، درصدد آن است تا عربستان را مانند ترامپ بدوشد. لذا روابط خوب آمریکا و عربستان در دوره بایدن هم ادامه خواهد یافت و با توجه به رویکرد ریاض و مخالفت با ایران برای حضور در منطقه، بر واشنگتن اعمال فشار خواهد کرد تا مانع از احیای برجام و لغو تحریم های ایران شود.
– آمریکا می بایست برای لغو تحریم های ایران لابی صهیونیسم را نیز قانع کند. در این رابطه فشارهای رژیم صهیونیستی به طور کاملا محسوس علیه آمریکا برای جلوگیری از لغو تحریم های ایران اعمال می شود.
– در عرصه داخلی، اولویت های دیگری برای دولت بایدن وجود دارد که مهمتر از مسائلی همچون بازگشت به برجام هستند. حل مشکلات داخلی آمریکا و تأمین امنیت پس از قتل جرج فلوید، بی اعتمادی مردم نسبت به ساختار حاکم بر آمریکا، نژاد پرستی و از همه مهمتر مبارزه با همه گیری بیماری کرونا از جمله این موارد هستند که انرژی زیادی از دولت و شخص بایدن خواهد گرفت.
– در عرصه سیاست خارجی نیز تمرکز جو بایدن بر ترمیم و بازسازی روابط آمریکا با متحدان خود در اروپا خواهد بود. همچنین نحوه تنظیم روابط با دو قدرت بزرگ یعنی چین و روسیه از دیگر مسائل اولویت دار برای دولت جدید آمریکا است. این وضعیت نشان می دهد که سیاست های یکجانبه گرایانه آمریکا علیه ایران و کشورهایی همچون چین و روسیه کماکان تداوم خواهد داشت و سلطه طلبی همچنان در دستور کار کاخ سفید خواهد بود.
– جو بایدن برای اینکه بتواند کوتاهی خود در ورود آمریکا به توافق هسته ای و لغو تحریم ها را توجیه کند، تلاش دارد تا موضوعیت برجام را تغییر دهد. موضوعیت برجام از یکسو رفع نگرانی جامعه آمریکا و متحدان وی از تبدیل ایران به یک قدرت دارای تسلیحات اتمی و از سوی دیگر رفع تحریم ها علیه ایران بود. به عبارت ساده تر توافق هسته ای بر پایه دو موضوع بود که یکی از آنها یعنی لغو تحریم ها، منافع ایران را و دیگری یعنی محدود شدن برنامه های هسته ای ایران، منافع غرب را تأمین می کرد. منافع غرب در این بود که از ایران تضمین بگیرند تا به سمت تسلیحات اتمی نرود که جمهوری اسلامی ایران نیز حسن نیت خود را در عمل نشان داد و فتوای مقام معظم رهبری در این زمینه همه چیز را مشخص ساخت. بر همین اساس ایران محدودیت های هسته ای خود را پذیرفت و آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز پایبندی ایران به تعهداتش را اعلام کرد. اما در آن سو، غرب و آمریکا به وظایف و تعهدات خود مبنی بر لغو تحریم های ظالمانه علیه ایران، عمل نکردند. نه تنها تحریم ها لغو نشد بلکه پس از خروج آمریکا از برجام دولت ترامپ تحریم های شدیدتری علیه ایران اعمال کرد. در مقطع فعلی نیز بایدن به دنبال این است تا موضوعیت برجام را تغییر داده و مفاد دیگری همچون نفوذ منطقه ای و توانایی ها نظامی و دفاعی ایران را به دستورکار برجام اضافه کند. طبعا از نظر ایران این موارد که در توافق هسته ای نبوده موضوعیتی برای طرح ندارد. با این اوصاف نمی توان چشم اندازی برای احیای برجام و لغو تحریم ها متصور بود.
پس از اجرای مصوبه مجلس شورای اسلامی توسط سازمان انرژی اتمی، نشان دادن حسن نیت از سوی ایران مبنی بر فعال ماندن دوربین های آژانس، فرصت دیگری برای احیای برجام بود. اما با توجه به اظهارات مقامات کاخ سفید، بعید به نظر می رسد که شاهد تحولی باشیم و در سه ماه آینده نیزدولت بایدن به برجام باز نمی گردد و تحریم های ایران لغو نخواهد شد.
برخی اینگونه تحلیلی می کنند که بایدن منتظر نتایج انتخابات ریاست جمهوری در ایران است. نگارنده معتقد است که بحث انتخابات و مشخص شدن نتایج آن فاقد موضوعیت است. چرا که هر فرد یا جناحی در ایران به قدرت برسد نمی تواند از اصول غیرقابل تغییر جمهوری اسلامی ایران تخطی کند. بحث توافق هسته ای و لغو تحریم ها در چارچوب منافع ملی کشور است.
هر رئیس جمهوری در ایران به قدرت برسد قطعا از حق مسلم ایران برای داشتن انرژی صلح آمیز هسته ای دفاع کرده و تلاش های خود برای لغو تحریم ها را اعمال خواهد داد. همچنین رئیس جمهور جدید حاضر به کاهش نفوذ منطقه ای ایران که به دعوت کشورهای میزبان انجام شده نخواهد شد و هیچگاه توان دفاعی نظامی و موشکی را کاهش نخواهد داد. اگر آمریکایی ها به دنبال نتایج انتخابات در ایران هستند حتما دچار خطای محاسباتی شده اند و باید بدانند که انتخابات خردادماه چیزی را تغییر نخواهد داد.
در این شرایط طبعا ایران باید کماکان به دنبال مقاوم سازی اقتصاد و افزایش توان داخلی و در عین حال تقویت سیاست نگاه به شرق و تعامل سازنده با دوستان خود در خارج از کشور از جمله چین و روسیه باشد.
در مجموع عدم بازگشت آمریکا به برجام و لغو تحریم ها یک موضوع کاملا قابل پیش بینی بود و نباید برای کارشناسان و ناظران امری غیرمنتظره باشد. ایران نباید به لغو تحریم های آمریکا خوش بین باشد چرا که این خوش بینی می تواند کشور را بلاتکلیف نگه دارد و مانع فعال شدن حوزه های اقتصادی در داخل شود. همچنین خوش بینی به آمریکا و اروپا موجب خواهد شد که از سیاست نگاه به شرق فاصله بگیریم و دوستانی مانند چین و روسیه را از خود دور کنیم.
آمریکا و اروپا هم باید بدانند که پایبندی طرف های برجام به نفع همه کشورهای عضو و مسیری برای ایجاد وضعیت بهتر در حوزه های اقتصادی و امنیتی است و می تواند شرایط جدیدی را در آینده ایجاد نماید.
سلام نیوز اخبار روز ، بین الملل ، حقوق بشر ، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی جهان اسلام، صلح و عدالت و کنفرانس ها
