نقش استراتژی صلح و سلامت عمومی درمناقشات جنگ طلبانه دنیای کنونی چیست؟

دکتر مریم شجاعی: جستجوی صلح از مهمترین کشش‌ها و انگیزه‌های انسانی است. این کشش با جوهر هستی انسان پیوندی ناگسستنی دارد. در نگاهی عام، صلح یکی از مهمترین امور عمومی در زندگی بشر امروز می باشد؛ چرا که وظیفه خطیر تولیدنظم را به عهده دارد. تولید نظم و امنیت، گستره پهناوری از حفظ بقای سرزمین تا توسعه امکانات اقتصادی و فرهنگی را در بر می گیرد.

به گزارش سلام نیوز اهمیت صلح، بازتاب مفاهیم تئوریك حاکم بر فضای سیاسی بین الملل، کنش، واکنش و اندرکنش دولت مطبوع با دولت ها و نهادهای غیر دولتی در عرصه جهانی، ارزیابی ها و نگرش های رهبران سیاسی و در نهایت رابطه بازیگران در صحنه بین المللي می باشد. از این منظر، صلح جهانی با محیط داخلی و خارجی کشورها در تعامل است و اهداف، توانایی ها، استراتژی ها، ابزار، تاکتیك ها، ساختار و سازمان سیاست خارجی، همچنین تصمیمات، اقدامات، و پیامد های سیاست خارجی همگی در این فرایند نقش دارند
کشورها از جهات مختلف از جمله امکانات مادی و معنوی همچون موقعیت سوق الجیشی، منابع طبیعی، جمعیت، سطح رشد اقتصادی، انسجام داخلی و ثبات سیاسی در یک سطح نیستند. به همین دلیل تصورات و توقعات آنها از حدود منافعشان در جامعه بین المللی یکسان نیست و ابزارها و امکانات آنها از حیث پیشبرد آن منافع متفاوت است. منافع دولتها با یکدیگر، گاهی متفاوت و متباین است و موجب بروز اختلاف و کشمکش بین آنها می‌شود، که منجر به تنش و نزاع در منطقه می شود. یکی از عوامل که بر صلح جهانی موثر است بهداشت و سلامت عمومی است. بر طبق اساسنامه سازمان جهاني بهداشت، بهره مندي از بالاترين استانداردهاي قابل دسترسي سلامت يکي از اساسي ترين حقوق هر انسان بدون در نظر گرفتن نژاد، مذهب، اعتقادات سياسي، شرايط اقتصادي يا موقعيت اجتماعي او است. استقرار صلح جهانی چالشي براي سازمان بهداشت جهاني است از جمله نيازي مبرم براي حکومتها است که بتوانند با تهديدات جهاني عليه بهداشت جامعه مقابله کنند. اين فرايند في مابين جوامع همچون اتفاقاتي است که در هر قسمت از جهان به وقوع مي پيوندد ولي اثرات آن بر مردم دور دست باقي مي ماند. در سالهای اخیر به دلیل زندگی ماشینی و دور شدن افراد از یکدیگر و افزایش عوامل استرسزا، اضطراب و افسردگی، سلامت و بهداشت عمومی تحــت تأثیر قرار گرفتـه اسـت. اگر سلامت در سطح قابل قبولی باشد، افراد جامعه قادر خواهند بود از دیگر منابع زندگی بهره بگیرند. در صورتی که بهداشت و سلامت عمومی جامعه مورد تهدید قرا گیرد صلح در در آن منطقه هم از وضعیت مناسبی برخوردار است. مطالعات انجام شده نشان می دهد عموما با بهبود وضعیت بهداشت و سلامت عمومی و وضعیت صلح جهانی رابطه مستقیمی با هم دارند. همانگونه که سازمان جهانی بهداشت در گزارش کاری گروه پنجم کمیسیون «اقتصاد کلان و سلامت» منتشر کرده است، رتبه کشورها از نظر کارآمدی نظام بهداشت و سلامت رابطه مستقیمی با صلح جهانی دارد (سازمان بهداشت جهانی ، 2011). در مقاله حاضر به بررسی بررسی رابطه صلح جهانی با بهداشت و سلامت عمومی پرداخته می شود.
وضعیت صلح در خاورمیانه و اثرات آن بر سلامت جامعه
خاورمیانه مهد ادیان بـزرگ الهـی وحـوزه تمـدن اسـلامی از مـراکش تـابنگلادش وآسـیاي جنـوب شـرقی راتـداعی مـی کند. استراتژیست هاي آمریکایی خاورمیانه را محـل تلاقـی سـه قـاره آسیا و اروپا و آفریقا مشـتمل بر قلـب خاورمیانـه – شـمال آفریقا-قفقـاز -آسـیاي مرکـزي وجنـوب غربـی ترسـیم مـی کننـد. منطقـه اي پـرتنش ومملو از حـوادث تـاریخی وسیاسـی (مناقشـات بـین اعـراب واسـرائیل ،هندوپاکسـتان و بطو ربـالقوه ایـران وعـراق) اسـت و از جملـه منـاطقی اسـت کـه بـدلیل استراتژیکی و ژئواستراتژیکی و منابع عظیم انرژي و بازار ثروتمندآن جایگاه ویـژه اي دارد. ترتیبـات امنیتـی درخاورمیانـه از دیرباز مورد توجه بازیگران بین المللـی ومنطقـه اي قرارداشـته و در پـی تحـولات سـالهاي اخیـردر این منطقـه، ظهـور عراق جدید، حضور نیروهاي نظامی خارجی درآن براهمیت این ترتیبات افزوده است.
بعد از حوادث 11سپتامبر نقش آفرینی قدرتهاي بزرگ درنظام بین الملل درمنطقه خاورمیانـه از جملـه هـدایت جنـگ علیـه تروریسم جهانی درافغانستان و عراق بدلیل دخالت مستقیم و سـازنده ایـران موفـق نبـوده اسـت و علـی رغـم سـازنده بـودن سیاست منطقه اي ایران نه تنها نقش مناسب و لازم از سوي نظام بین الملل براي فرصت سازي درصحنه منطقه اي داده نشـده بلکه آمریکا با حضور مستقیم در منطقه و اعمال سیاست خصمانه امنیت ملی ایران را به خطرانداخته است. با توجه به خدشه دار شدن وضعیت صلح در خاورمیانه و منازعاتی که در این منطقه ژئوپلتیکی وجود دارد، امنیت جوامع نیز در خطر قرار گرفته اند.
یکی از عواملی که از وضعیت موجود خاورمیانه و عدم صلح در آن تاثیر می پذیرد، سلامت در جامعه است. صلح يك آرمان جهاني و يكي از مهمترين ضرورتهاي زمانـه مـا اسـت و بنيـاد زنـدگي انساني را تشكيل مي دهد. پيشرفت جامعه، آرامي و خوشبختي همه براي تحقق پيدا كـردن نياز به صلح دارند. صلح فقط ارتباط نيست بلكه صلح عبارت از تبـادل افكـار و ذهنيـات، محبت متقابل و پذيرفتن يك ديگر است. یکی از ملزومات بنیادین بسط و تسرّي فرهنگ صلح در نظام بین الملل، به وجود آوردن زمینه هاي مناسب در جهت انجام این مهم می باشد و شکل گیري این زمینه ها ناشی از نوع تفکر اندیشمندان پارادایم غالب هر دورة تاریخی است. اینکه آیا ارزش ها و محورهاي اصلی این پارادایم ها در جهت و همسویی با مؤلفۀ مهم صلح است یا خیر، شکل گیري و به وجود آمدن این زمینه ها را پررنگ تر یا کم رنگ تر می کند .
صلح، حالتی است که در آن، جنگ حکمفرما نباشد. صلح تا قبل از تأسیس ملل متحـد در روابط بینالمللی نیز همین مفهوم را داشت. لکن ملـل متحـد ، مفهـوم آن را وسـعت داده و به عنوان «نهاد یک نظم بین المللی مبتنی بر عـدالت» تلقـی کـرده اسـت . بنـابراین از ایـن دیـدگاه دیگر، صرفاً فقدان جنگ به معناي برقراي و تداوم صـلح نیسـت بلکـه انجـام هـر عملـی کـه در تعارض با عدالت باشد ممکن است سبب تهدید صلح و نقض آن شود. وجود صلح در جهان بر ابعاد سلامت تاثیر گذار است. سلامت از حقوق اصلي و تبعيض ناپذير هر انساني به حساب ميآيد. طبق قانون اساسي سازمان جهاني بهداشت، سلامت فقط به معني بيمار نبودن نيست، بلكه شامل برخورداري كامل از سلامت جسم، روان و رفاه اجتماعي است. در ظرف سال هاي اخير، بعد روحاني (معنوي) سلامت هم به تعريف مزبور اضافه شده است. درك دنيا از سلامت و نيز تلاش جهاني براي تامين، حفظ و ارتقاء سلامت، سير تكامل خود را ادامه مي دهد.
وجود صلح در منطقه بر ابعاد سلامت تاثیر گذار است. ارتقاي سلامت هدف اصلي هر کشوری است. اما تنها هدف آن نيست. قابليت دستيابي و ايجاد كمترين تفاوت بين افراد به اين دستيابي يا دقيقاً عادلانه بودن اين نظام بسيار مهم است و آن به اين معني است كه يك نظام سلامت به درستي به آنچه مردم از آن انتظار دارند پاسخ دهد و اين نظام به گونه اي براي هر فرد و بدون قايل شدن تمايز به اين نيازها پاسخ دهد. یکی از مواردی که مستقیما از صلح تاثیر می گیرد ارتقای نظام سلامت و سلامت جامعه است. برخی از چالش های اجتماعی ابعاد مختلف سلامت جامعه را تشکیل می دهند که عبارتند از:
الف)یکپارچگی اجتماعی
ب) شکوفایی اجتماعی
ج) رفاه اجتماعی
د) دسترسی به خدمات پزشکی (السون و داهل ، 2012).
بحث و نتیجه گیری
خاورمیانـه از دیربـاز، بـدلیل اهمیـت ژئوپولتیکی و ژئواستراتژیکی خاص خود، مورد مناقشه بـازیگران منطقـه اي و فـرا منطقـه اي بـوده اسـت. پـس از جنـگ جهانی دوم و ظهور رژیم اسرائیل در این منطقه و اهمیت یافتن بیش از پیش نفت براي کشورهاي توسعه یافته، اهمیت ایـن منطقه دو چندان شد، از آن زمان تا کنون این منطقه چندین جنگ را پشت سر گذاشته است و تحلیگران بـر ایـن اعتقادنـد که امروزه بزرگترین مسئله بین الملل استقرار صلح در منطقه خاورمیانه است. از سوي دیگر بدلیل مسائل، قـومی، مـذهبی، وجود جریانات سیاسی رادیکال و از همه مهمتر حضور آمریکا در منطقه و حمایت بی چون و چراي ایـن کشـور از رژیـم اسرائیل، تا کنون هیچگونه قرار داد صلحی در این منطقه به صورت پایدار برقـرار نشـده اسـت. همین امر باعث شده است بر سلامت جامعه در این منطقه تاثیر بگذارد.
منازعاتی که در منطقه خاورمیانه وجود دارد کشور ایران را نیز خواسته یا ناخواسته درگیر می کند. این امر خود سلامت جامعه را تحت تاثیر قرار می دهد. سلامت مقوله اي است که نقش آن در ارتقاي شاخص هاي توسعه انسانی نیز انکار ناپذیر است، لذا مبارزه با عواملی که سلامت را تحت تاثیر قرار داده و نیز سبب وجود نابرابري هایی در سلامت می گردند در حقیقت از اولویتهاي همه آحاد جامعه و نیز از مهمترین وظایف دولت محسوب می شود.
با توجه اینکه در منطقه و اطراف کشور همیشه منازعاتی وجود داشته است در نتیجه اثرات آن بر سلامت جامعه انکار ناپذیر است. عدم وجود صلح در منطقه سلامت اجتماعی، سلامت زیستی، سلامت روانی و هم دسترسی افراد جامعه امکانات پزشکی تحت تاثیر قرار می دهد. احساس امنیت در جامعه، یکپارچگی جامعه، رفاه اجتماعی و دسترسی به خدمات پزشکی  مواردی هستند که از صلح در منطقه تاثیر می پذیرند.

فهرست منابع
منابع فارسی
قنبرلو، عبدالله (1390)، صلح دموكراتيك در روابط بينالملل (با اشاره به مورد حمله عراق به ایران)، پژوهشنامه دفاع مقدس، 1 (1): 28-7.
ﮐﺎﻇﻤﯽ ﻋﻠﯽ اﺻﻐﺮ (1389)، ﻧﻘﺶ ﻗﺪرت در ﺟﺎﻣﻌﻪ و رواﺑﻂ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ، ﺗﻬﺮان، ﻧﺸﺮ ﻗﻮﻣﺲ.
منابع انگلیسی
Coleman P, Irons R,. & Nicholl J. (2013), Will alternative immediate care services reduce demands for non-urgent treatment at accident and emergency. Emerg Med; 18(6): 482-487
Keyes, C. L., & Ryff, C. D. (2000). Subjective change and mental health: A self-concept theory. Social Psychology Quarterly, 63,264-279.
Lazarus, S., Cochrane, J. R., Taliep, N., Simmons, C., & Seedat, M. (2017). Identifying and mobilising factors that promote community peace. In Enlarging the Scope of Peace Psychology (pp. 161-183). Springer International Publishing.
Olssøna, I., & Dahl, Alv A. (2012), Avoidant personality problems—their association with somatic and mental health, lifestyle, and social network. A community-based study, Comprehensive Psychiatry, 53 (2012), pp 813–821
Starfield, B. (2011),  Primary care, concept, evaluation and policy. UK: Oxford University Press;
Tuttle, W. (2016). World Peace Diet: Eating for Spiritual Health and Social Harmony. Lantern Books.
WHO. (2011), CMH Working Pager Series, Mobilization of domestic resources for health”, Geneva