سلام نیوز اخبار روز ، بین الملل ، حقوق بشر ، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی جهان اسلام، صلح و عدالت و کنفرانس ها
صلح می‌تواند در سطوح مختلف بین‌المللی، داخلی، درون‌فردی و بین‌فردی اجرا شود و تحقق یابد. هرکدام از اینها مؤلفه‌های ویژه‌ای دارند و به زمینه‌های گوناگونی برمی‌گردند، مثلاً در بحث از صلح بین‌الملل استراتژی‌های حل تعارض و منازعات مطرح است و در این موضوع مهارت‌های مذاکره به‌صورت جدی خود را نشان می‌دهند.
دکتر سیدمحسن فاطمی فوق دکترای روانشناسی و مدرس دانشگاه :صلح نیازمند یک درون‌مایه است. تا زمانی که این درون‌مایه را ایجاد نکنیم، هرچند تلاش‌های صلح‌آمیز و صلح‌آفرین می‌توانند به‌واسطه بازوهای اجرایی تسهیل شوند اما صلح به‌معنای واقعی اتفاق نمی‌افتد. صلح باید با زمینه‌هایش در خانه درون آدم‌ها ایجاد شود.
یک تمنای جدی ارتباطی
روان‌شناسان نوعی فرایند رفتاری متقابل و تعاملی را در میان انسان‌ها توصیف می‌کنند که متفاوت از دوست‌داشتن صرف است و به‌نوعی موجب اتصال و پیوند میان افراد می‌شود، پیوندی که میان همسران، دوستان نزدیک یا والدین و فرزندانشان برقرار می‌شود و با عواطفی همچون محبت و اعتماد معنی می‌یابد.
به‌گفته دکتر فاطمی، همه انسانی‌هایی که، در فضایی به‌دور از تعاملات غیرانسانی، در ارتباط با یکدیگر قرار می‌گیرند، طلبی را به‌صورت خاص در ارتباطات روان‌شناختی خود دارند. به‌عبارت دیگر، همه انسان‌ها از بدو تولد می‌توانند یک تمنای جدی ارتباطی داشته باشند که در ارتباط با والدین، دوستان، همسایه‌ها، همکاران و در زندگی زناشویی دیده می‌شود. اسم این تمناها «تمناهای عاطفی» است و همه انسان‌ها در همه روابطشان، این تمناهای عمیق عاطفی را دارند، تمناهای عاطفی که به‌دنبال اتصال‌های عاطفی‌اند، یعنی همه آدم‌ها، مخصوصاً در رابطه‌های عمیق و نزدیک، به دنبال این هستند که اتصال عاطفی با دیگران را تجربه کنند. به هر میزان که تمناهای عاطفی انسان‌ها بهتر پاسخ داده شود و بیشتر اتصال عاطفی را تجربه کنند، احساس امنیت درونی آنها بالاتر خواهد بود. برعکس، هرچه تمناهای عاطفی انسان‌ها کمتر پاسخ داده شود و اتصال عاطفی ایجاد نشود، «انفصال عاطفی» به‌وجود می‌آید و احساس عدم امنیت را ایجاد خواهد کرد.
تمناهای عاطفی ممکن است به‌صورت آشکار و مستقیم بر زبان آورده شوند و ممکن است با نگاه بیان شوند. این متخصص فوق دکترای روانشناسی پیوندهای انسانی را چنین توضیح می‌دهد: وقتی به همسر یا دوستتان می‌گویید «یک لیوان آب به من بده!»، این یک تمنای عاطفی در سطحی بسیار کوچک و محدود است. اگر او آب را به شما داد، می‌شود اتصال عاطفی. اگر برگشت و گفت «خودت دست داری. چرا خودت برنمی‌داری؟»، می‌شود انفصال عاطفی. اگر رویش را برگرداند و از اتاق بیرون رفت، می‌شود «امتناع عاطفی».
او ادامه داد: انسان‌ها به هر میزان اتصال‌های عاطفی را بیشتر تجربه کنند، احساس امنیت درونی‌شان بالاتر خواهد بود و اولین فضای شکل‌گیری این اتصال عاطفی در درون خانواده و دوران کودکی است، یعنی انسان‌ها به‌مجرد حضور در این جهان می‌توانند این اتصالات عاطفی را از پدرومادر دریافت کنند.
بنابراین اگر بچه‌ای گریه می‌کند و مادر به‌آرامی او را در آغوش می‌گیرد و نوازش می‌کند، تمنای عاطفی او با اتصال عاطفی همراه خواهد بود و اگر مادر با پرخاش به کودک خود برگردد و بگوید: «چقدر سروصدا می‌کنی!»، با ستیزه‌جویی عاطفی همراه خواهد بود.
دکتر فاطمی در همین موضوع از «استقبال‌های عاطفی»، «ستیزه‌جویی‌های عاطفی» و «استنکاف‌ها» یا «امتناع‌های عاطفی» نام می‌برد و می‌گوید: به هر میزان که از استقبال‌های عاطفی بیشتری برخوردار باشیم، احساس امنیت بیشتر و احساس بهتری نسبت به خودمان خواهیم داشت. مثلا اگر برای کسی لطیفه تعریف می‌کنیم، انتظار داریم که مخاطب با چشمان علاقه‌مند به ما نگاه کند و در پایان لبخند بزند. ولی اگر فقط نگاه کند و بعد که لطیفه تمام شد، برگردد و بپرسد: «پول خرد داری؟»، اینجا انفصال عاطفی اتفاق می‌افتد. انفصال‌های عاطفی احساس‌های بد و گره‌های درونی را در انسان ایجاد می‌کنند و می‌توانند منشأ بسیاری از ستیزه‌جویی‌ها یا رفتارهای نابهنجار بعدی باشند.
انسان، کاتالوگی از گذشته خویش است
ذهن ما عادت دارد که هر مسئله ای برایش روشن باشد. برای همین هم هنگامی که به یک موضوع مبهم یا حل‌نشده برخورد کند، تا زمانی که به پاسخ قانع‌کننده‌ای نرسد، همواره به دنبال پاسخ می‌گردد و همه انرژی خود را روی این موضوع می‌گذارد.
دکتر فاطمی گفت: زمانی رفتارهای پیشخدمت‌ها در کافه‌های وین، توجه یک روان‌شناس اهل لیتوانی را به خود جلب کرد. او دید که آنها سفارش‌های زیادی از مشتریان می‌گیرند و بدون اینکه چیزی را در جایی یادداشت کنند، همه سفارش‌ها را به‌طور کامل به همکاران خود منتقل می‌کنند. این سؤال برای بلوما زایگارنیک پیش آمد که چطور این همه داده در ذهن این افراد می‌ماند. بعد از پرس‌وجو متوجه شد که هیچ‌کدام از پیشخدمت‌ها بعد از گفتن سفارش‌ها به همکارانشان دیگر چیزی از آن در یادشان نیست ولی تا قبل از آن در ذهنشان بسیار شفاف و روشن بوده است.
تحقیق روی این موضوع زایگارنیک را به این نتیجه رساند که ما کارهای ناتمام را بیشتر به یاد خواهیم آورد. مثلاً اگر در حالی که در جلسه‌ای نشسته‌اید، خودروتان در جای نامناسبی پارک شده باشد که احتمال حمل آن با جرثقیل باشد، یا اگر سماور شما در اتاق بغلی در حال جوشیدن باشد و نگران آن باشید، نمی‌توانید با تمرکز کامل و آن‌طور که باید و شاید به کارتان بپردازید.
دکتر فاطمی با اشاره به اینکه کارهای ناتمام تمرکز را از انسان می‌گیرند و باعث می‌شوند که افراد با خودشان کوله‌باری از گره‌های مختلف را حمل کنند، افزود: هرقدر انفصال‌های عاطفی در انسان‌ها بیشتر باشد، اصل زایگارنیک بیشتر مطرح می‌شود، شدت درگیری‌های ذهنی افراد بیشتر می‌شود و ازلحاظ درونی به آرامش کمتری می‌توانند برسند. انسان کاتالوگی از تجربه‌های گذشته خویش است که به‌واسطه اتصال‌ها یا انفصال‌ها یا استقبال‌های عاطفی در وی نقش‌آفرینی می‌کنند. همین موضوع باعث می‌شود تا بتوانیم تمایلات مختلفی در حوزه‌های مختلف ستیزه‌جویی و رفتارهای نابهنجار یا رفتارهای غیرصلح‌آمیز از خودمان نشان دهیم.
آموزه‌های دینی و آرامش درونی
در نظریه‌های مختلف روانشناسی بین امنیت بین‌المللی و امنیت درونی افراد رابطه درنظر گرفته شده است. امنیت و آرامش درونی بیشتر آدم‌ها، امکان صلح و آرامش بیشتری را برای افراد و اطرافیانشان فراهم خواهد کرد.به‌گفته مدرس دانشگاه هاروارد، خاستگاه درون‌مایه‌های صلح در درون آدم‌هاست. در آموزه‌های دینی هم اشارات بسیار زیادی برای اتصال‌های عمیق عاطفی بین انسان‌ها وجود دارد، برای مثال، در فرهنگ دینی ما سلام‌کردن فضیلتی است که فضایی آرامش‌محور را ایجاد می‌کند. سلام در فرهنگ اسلامی با صلح رابطه بسیار مهمی دارد. سلام با هِلو و های
(در فرهنگ غربی) خیلی فرق دارد چون هم امنیت را دربردارد، هم سلامت و هم احساس اتصال و آرامش را در خود دارد.
دکتر فاطمی که از جلسات درس صاحب‌نظران فلسفه و عرفان اسلامی ازجمله علامه محمدتقی جعفری نیز بهره برده است، می‌گوید: در تعامل‌های اجتماعی مختلف، یکی از مهم‌ترین راه‌های جلب رضایت خداوند اندوه‌زدایی از قلب دیگران است. مجموعه روایت‌های مربوط به دوست‌داشتن دیگران در آموزه‌های دینی به این نکته می‌پردازند که ما باید بتوانیم هم در بعد درون‌فردی و هم برون‌فردی فضای آرامش را ایجاد کنیم و اولین بستر برای این موضوع فضای درون‌فردی است، برای همین عارفان می‌گویند تا زمانی که در درون آرامش نیابید، صلح تحقق نخواهد یافت.
رابطه عمیق خانوادگی
تحقیقات نشان داده است در خانواده‌هایی که بین اعضا رابطه با کیفیت همراه با صمیمیت و اعتماد و رفاقت وجود نداشته باشد، میزان ابتلا به بیماری‌های مختلف و رابطه‌های تهاجمی و ستیزه‌جویانه بیشتر است.
دکتر فاطمی بر کیفیت روابط میان انسان‌ها به‌عنوان یکی از عوامل مهم ایجاد صلح تأکید می‌کند و می‌افزاید: مطالعه‌ای در دانشگاه سیاتل نشان داده است که برقراری رابطه‌ای عمیق با همسر یا فرزند برای بیست دقیقه در روز از بسیاری از چالش‌های ارتباطی جلوگیری خواهد کرد. هرچه تلاش بیشتری برای فهمیدن و حمایت عاطفی در رابطه‌های بین‌فردی صورت گیرد، رابطه‌ها آرامش بیشتری دارند و صلح بین افراد بیشتر می‌شود.
او به سه نوع رابطه انفعالی، ستیزه‌جویانه و بیانگر و تأثیر آنها در کیفیت رابطه‌ها اشاره و تصریح کرد: روابط انفعالی میان اعضای خانواده و ناتوانی در بیان نظرات در درازمدت صلح درونی را تحت تأثیر قرار می‌دهند و تحقیقات نشان داده‌اند که بین رفتارهای انفعالی و ابتلا به بیماری‌های مختلف، ازجمله آسم و بیماری‌های قلبی و عروقی و …، ارتباط وجود دارد. رفتارهای تهاجمی و ستیزه‌جویانه هم باعث می‌شوند تا دوستی‌ها کم و دشمن‌تراشی‌ها بیشتر شوند و انسان‌ها گره‌های بیشتری داشته باشند. اما مدیریت رفتارهای ستیزه‌جویانه و بیانگری و ابراز عقاید بدون تحقیرِ مخاطب از عنصر حکمت و فرزانگی و درایت سرچشمه می‌گیرد و زمینه‌ساز صلح اجتماعی است.
دکتر فاطمی ازجمله عوامل ایجاد اشکال در استقرار صلح در روابط انسانی به تحقیر اشاره کرد و افزود: اگر تحقیر در یک فضای خانوادگی یا اجتماعی زیاد بود، آرامش کم خواهد شد. فضاهای صلح محور باید ضدتحقیر باشند.
استاد روانشناسی دانشگاه هاروارد طمع، حسد و حرص را ریشه ناراحتی‌ها و مشکلات در روابط انسان‌ها دانست و گفت: هرقدر این روحیات بیشتر باشند، انسان‌ها صلح درونی کمتری دارند. چون این ویژگی‌های رفتاری موجب درگیری‌های هیجانی بیشتر و درنتیجه آرامش کمتر می‌شوند. در الاشارات و التنبیهات ابن سینا هم آمده است که یکی از ویژگی‌های کسانی که به مقامات عرفانی می‌رسند این است که اشتغالات روزمره را کنار می‌گذارند و همین کار به آرامش درونی‌شان کمک می‌کند. عارفان با رسیدن به هوشیاری بالا در درون و بیرون از ابتسام و تبسم برخوردارند. با خوب‌بودن حال آدم‌ها پایه‌های آرامش گسترده می‌شود، انسان‌ها توسع وجودی را تجربه خواهند کرد، از رخوت فارغ می‌شوند و فضاهای صلح‌محور ایجاد می‌شود. وقتی رابطه‌ها صلح آمیز باشند، انسان‌ها به همدیگر امید را منتقل می‌کنند.
دکتر فاطمی با بیان اینکه اضطراب رابطه مهمی با فقدان آرامش دارد، گفت: امروزه گروه‌های مختلفی در جهان با سوء استفاده از نام اسلام مشغول فعالیت‌های مختلف علیه اسلام هستند. بررسی آنها ازنظر روان‌شناختی نشان از بستر ناآرام درونی و فضای اضطراب‌آفرین درون‌فردی بسیار بالا در این افراد دارد.
