به نظر میرسد مهمترین میراث دولت چهارساله ترامپ، برای هر دو حزب دموکرات و جمهوریخواه پذیرش این حقیقت ناخوشایند است که ایالاتمتحده دیگر نمیتواند سیاست برتری جهانی خود را در کنار ثبات اقتصادی داخلی حفظ کند.
انتصاب اعضای بیتجربه خانواده برای هدایت سیاست خارجی، عزل و نصبهای مکرر و پرحاشیه افراد و انتخاب شخصیتهای جنجالی، نگاه تاجرمآبانه به سیاست خارجی و استفاده مکرر از توییتر برای اعلام سیاستهای حساس خارجی باعث سردرگمی و غیرقابلپیشبینی شدن تصمیمات سیاست خارجی ایالاتمتحده شده بود.
بخش عمدهای از دوران ریاست جمهوری ترامپ صرف بر هم زدن بسیاری از سیاستهای سایر روسای جمهور این کشور بهخصوص سیاستهای دوران اوباما شد. کنارهگیری از نهادها و معاهدات بینالمللی و تضعیف اتحادهای تاریخی، اعتبار بینالمللی آمریکا و ظرفیت آن را برای فعالیت مؤثر در حوزه بینالمللی زیر سؤال برد.
سیاست خارجی ترامپ در قبال چین یکی از موضوعات مهم دوران ترامپ بود. کنارهگیری ایالاتمتحده از مشارکت Trans-Pacific در اوایل ژانویه 2017 باعث ایجاد خلأ قدرتی شد که پکن سعی کرد با نقش فعال خود آن را پر کند. همچنین جنگ تجاری با چین صدمات زیادی به اقتصاد ایالاتمتحده وارد کرد.
تصمیم چین در مورد کاهش تعرفهها با اتحادیه اروپا، برای کاهش فشارها و در مقابل تعرفه گذاری ترامپ روی کالاهای اتحادیه اروپا، درواقع باعث افزایش انگیزه رابطه تجاری اتحادیه اروپا با چین شد.
سیاست تجاری ترامپ، برتری نسبی اقتصادی چین را افزایش خواهد داد
صادرات به چین از سال 2017 بهطور مداوم در حال کاهش است و مشاغل تولیدی به ایالاتمتحده برنگشتهاند. انتظار میرود اقتصاد چین با شوک اولیه سازگار شود، درحالیکه شرکتهای آمریکایی به دلیل افزایش هزینهها احتمالاً از رقابت کمتری برخوردار خواهند بود و درواقع سیاست تجاری ترامپ برتری نسبی اقتصادی چین را افزایش خواهد داد.
گسترش حضور چندجانبه روسیه در منطقه در دوره ترامپ
به همین ترتیب، اما به میزان کمتری، روسیه ضمن تعمیق همکاری با چین از طریق اتحادیه اقتصادی اوراسیا و سازمان پیمان امنیت جمعی، حضور چندجانبه خود را در منطقه گسترش داده است. در این میان روسیه قرارداد صلح بین ارمنستان را میانجیگری کرد و حوادث قرقیزستان و بلاروس را در خلال تحولات سیاسی ناآرام شکل داد.
خاورمیانه، سیاست خارجی ترامپ ترکیبی از اولویتهای متناقض و مغشوش بود. ترامپ هرچند تا حدی موفق به عادی سازی روابط بین اسرائیل و برخی کشورهای منطقه شده است، بااینحال حل مسئله هستهای ایران با سیاست «فشار حداکثری»، با شکست کامل مواجه شد.
باوجود تحریمهای سنگین، ایران اکنون تولید اورانیوم غنیشده خود را افزایش داده و برنامه هستهایاش را باقدرت ادامه میدهد و ترامپ نتوانست آنطور که ادعا میکرد ایران را وارد دور جدیدی از مذاکرات و توافق جدید کند.
باوجود ترور سپهبد سلیمانی، نفوذ منطقهای ایران نیز در سراسر غرب آسیا کاهش پیدا نکرد. با ترور سردار سلیمانی روابط عراق و ایالاتمتحده نیز متشنج شد که میتواند باعث تضعیف و خروج نیروهای آمریکایی از عراق در آینده نزدیک شود.
همسویی و حمایت گسترده ترامپ از سعودیها باوجود تجاوزهای خارجی و سرکوب داخلی این کشور، حمایت و تقویت سعودیها از بمباران مدارس و بازارهای یمن گرفته تا قتل و مثله کردن جمال خاشقچی، روزنامهنگار منتقد سعودیها، ورشکستگی اخلاقی ترامپ را بیشازپیش برای مردم نمایان ساخت.
*عضو هیت علمی دانشگاه