سازمان مردم نهاد و تحقق صلح مثبت چگونه ممکن می‌شود؟

 امروزه سازمان های مردم نهاد، نقشی بی بدیل در تحقق توسعه پایدار در كشورهای مختلف جهان دارند و مشاركت گسترده مردم و شهروندان در چنین سازمان هایی باعث شده است تا بسیاری از مسائل در جوامع مختلف، برطرف گردد.
نقش برجسته سازمانهای مردم نهاد در حوزه هایی همچون آموزش و پرورش، بهداشت و درمان، فقرزدایی، حفاظت از محیط زیست، حفظ میراث فرهنگی، مبارزه با آسیب های اجتماعی و همچنین حمایت كودكان و آسیب دیدگان اجتماعی، در سالهای اخیر بیش از پیش افزایش یافته است و هر كشوری كه سازمان های مردم نهاد فعال تری داشته باشد، می تواند با سرعت بیشتری بر چنین مشكلاتی غلبه نماید.
حال این سوال از سوی بسیاری طرح می شود كه «سازمان مردم نهاد» چیست؟ و چگونه سازمان های مردم نهاد می توانند در شرایط امروز كشور ما، فعال تر و اثرگذارتر باشند؟

** تعریف سازمان مردم نهاد
در تعریف سازمان ملل از سازمان مردم نهاد و غیردولتی، آمده است: سازمان غیردولتی به هر گروه غیرانتفاعی و داوطلبانه از شهروندان گفته می شود كه در سطوح محلی، ملی یا بین المللی سازمان دهی شده باشند.
در تعریف سازمان ملل و توصیف نقش سازمانهای مردم نهاد میخوانیم: سازمانهای غیردولتی به وسیله مردمی با علاقه مشترك اداره میشوند، انواع خدمات را انجام می دهند، نگرانی شهروندان را به اطلاع دولت ها می رسانند، سیاست ها را بازبینی می كنند و مشاركت سیاسی را در سطح اجتماعی تشویق می كنند. آن ها تحلیل ها و نظرات كارشناسی را فراهم می نند، به مثابه سازوكارهای اولیه اخطار انجام وظیفه مینمایند، به بازبینی و اجرای توافق‌های بین المللی كمك می كنند و غالباً حول محور موضوعات جمعی مانند حقوق بشر، محیط زیست و بهداشت سازمان دهی شده اند.
در قانون مصوب هیئت دولت كه در تاریخ 8 مرداد ماه 1384 به تصویب رسیده است نیز سازمان‌های مردم نهاد چنین تعریف شده است: سازمان غیردولتی كه در این آئین‌نامه «سازمان» نامیده می‌شود، به تشكل هایی اطلاق می‌شود كه گروهی از اشخاص حقیقی یا حقوقی غیرحكومتی به صورت داوطلبانه با رعایت مقررات مربوط تأسیس شده و دارای اهداف غیرانتفاعی و غیرسیاسی برای مردم می‌باشد. همین قوانین و تعاریف چند نكته را مشخص می كنند:
اول آن كه سازمانی را می توان مردم نهاد نامید كه افرادی غیردولتی و بدور از دخالت دولتی یا سازمانهای حكومتی، آن را بنیانگذاری و اداره نمایند. سازمان مردم نهاد، یك سازمان مستقل از دولت است. غیردولتی بودن همچنین به این معنا است كه یك سازمان مردم نهاد نمی تواند از دولت كمك مالی دریافت نماید یا بودجه دولتی داشته باشد.
دوم آن كه سازمان مردم نهاد نمیتواند اهدافی سیاسی داشته باشد، به نفع سیاستمداران، احزاب یا تشكیل ها سیاسی فعالیت نماید یا در راستای منافع سیاسی یك جریان سیاسی خاص عمل نماید. سازمان مردم نهاد باید غیرسیاسی باشد.
سومین نكته آن است كه سازمان مردم نهاد بایستی غیرانتفاعی باشد. غیر انتفاعی به این معنا است كه هیچكدام از بنیان گذاران، اداره كنندگان یا اعضای این سازمان، حق كسب نفع مالی از چنین سازمانی را ندارند. این قانون تا آن جا اهمیت دارد كه پس از انحلال یك سازمان مردم نهاد، اعضا، كاركنان یا مدیران آن نمی توانند منابع مالی سازمان را میان خود تقسیم نمایند.
ویژگی دیگر سازمان مردم نهاد، داوطلبانه بودن فعالیت در آن است. هیچكس را نمی توان به اجبار یا در ازای حقوقی، در یك سازمان مردم نهاد به كار گمارد. اعضای ان نمی توانند به چنین سازمانی به صورت یك شغل یا منبع مالی نگاه كنند.
سازمان مردم نهاد، بایستی سازمان باشد بدین معنا كه مانند هرسازمانی نیازمند اساسنامه، ثبت رسمی در مراكز قانونی، هیئت مدیره و دفتر است. از همین رو نمی توان گروهی را كه به صورت غیر رسمی و غیر سازمانی، در قالب محفل یا هئیت فعالیت هایی عامه المنفعه را انجام می دهند را سازمان مردم نهاد خواند.
این ویژگیها؛ غیر دولتی بودن، غیر سیاسی بودن، غیرانتفاعی بودن و داوطلبانه بودن  ویژگیهای ضروری هر سازمان مردم نهادی هستند. با توجه به همین موارد است كه تشكلهای كارگری، سندیكاها، احزاب سیاسی، مدارس غیرانتفاعی، آموزشگاه های علمی آزاد یا مانند آن در ذیل سازمان های مردم نهاد قرار نمی گیرند.

** نقش سازمان های مردم نهاد در پیشرفت جامعه
در مورد نقش سازمان های مردم نهاد در پیشرفت كشور، تحقیقات فراوانی صورت پذیرفته است. در گزارشی با عنوان «سازمان های مردم نهاد، ركن سوم توسعه پایدار» كارویژه های سازمان های مردم نهاد مواردی همچون: « اولویت بندی تقاضاهای اجتماعی، مشاوره به حكومت، نقد عملكرد حكومت، تاثیرات فعالیت های سازمان های مردم نهاد بر نهادهای دولتی، ارتقای سطح فرهنگ عمومی، افزایش آگاهی های اجتماعی مردم، ایجاد هماهنگی اجتماعی و …» ذكر شده است.

سازمان های مردم نهاد علمی نیز در كشور بسیار فعال هستند..
حوزه هنر نیز محل فعالیت كانون ها و تشكل های مردم نهادی است كه با هدف ترویج هنر و فرهنگ تشكیل شده اند. برخی از این انجمن ها دست به كار حفظ و حراست از میراث فرهنگی ملموس و ناملموس شده اند، برخی دیگر به پاسداشت زبان فارسی همت گماشته اند، گروهی دیگر از این سازمان ها مشغول ترویج فرهنگ و عرفان اسلامی هستند .