سنت های نوروزی ؛ تجلی فرهنگ غنی ایرانیان

♦به گزارش سلام نیوز فرهنگ هر کشوری تجلی زیبایی از باورها و عقاید مردم آن است، چرا که ریشه در تاریخ، سرزمین، مردم شناسی، جهان بینی و … آن دارد و می تواند معرف خوبی برای «چیستی اندیشه» آن ملت باشد. جشن های ملی نیز یکی از مظاهر عینی فرهنگی – بومی است که مفاهیم زیادی در دل خود دارد.

نوروز ما ایرانیان نیز به عنوان بزرگترین جشن ملی و فرهنگی، دارای سنت ها و رسوم نیکویی می باشد که قدمتی تاریخی – فرهنگی دارند و پاسداشت و احیای آن ها در آغاز سال نو نمادهایی بی بدیل از اجتماع، اسطوره، فرهنگ، دین و حتی جلوه های متنوع قومی ایرانیان در قالب یک جشن در سطح ملی محسوب می شود که برای تبیین گوشه ای از مفاهیم و ارزش های نهفته در آن به هفت رسم از سنت های متعدد نوروزی اشاره ای کوتاه می‌کنیم.

** خانه تکانی:

یکی از سنت های بسیار قدیمی در آمادگی برای استقبال از نوروز و قبل از سال تحویل، خانه تکانی است. با نزدیک شدن صدای پای بهار خانواده ها به تکاپو می افتند تا خانه های خود را در شهرها و روستاهای کشور با هر فرهنگ قومی از آلودگی ها بزدایند تا روحی تازه در کالبد خانه همراه با آمدن بهار دمیده شود. این سنت دیرین بر باورهای اجتماعی، فرهنگی و بومی و نیز دینی مردم بر پاکیزگی در محیط خانه و سپس تعمیم آن به محیط جامعه استوار است.

چه زیبنده است که با نزدیک شدن به ایام عید به «خانه تکانی اندیشه و دل» نیز فکر کنیم. آن چه از گذشته در روح و فکر و جان افراد ته نشین می شود، همچون بار سنگینی است که هر کجای زمان – گذشته و حال و آینده – قدم بگذاریم، با انسان خواهد آمد و از حال خوب او خواهد کاست.

خانه تکانی دل از آلودگی ها، گناه، نامهربانی ها و … می تواند به یک حرکتی زیباتر در میان ایرانیان خوش قریحه تبدیل شود و رحت خاصه الهی را در قلوب پاک ایرانیان جاری سازد و البته رسم است که در نورز کدورت ها را از دل می زدایند و مردمان در این روز با همدیگر از آشتی درمی آیند.

** شام آخر سال:

یکی دیگر از رسوم جالب ایرانی ها، گردآمدن اعضای خانواده و خویشان بر سر یک سفره و برای «سبزی پلو با ماهی» یا «رشته پلو» و یا غذای سنتی دیگری که در مناطق مختلف مرسوم است به عنوان آخرین شام سال است.

در «فرهنگ شناسی غذا» در کشور سبزی پلوی شب عید به معنای «صدا کردن بهار و سرسبزی و برکت» بر سر سفره خانواده و رشته پلو به معنای «آرزوی عمری دراز و طولانی و پربرکت» برای اعضای خانواده است که چه حکیمانه در رفتارشناسی ایرانی ها در یک جشن ملی نمود یافته است.

** رفتن به اماکن مقدسه و دعای جمعی:

شاید خاطره انگیزترین سنت نوروزی با بار معنوی تأثیرگذار، همین دعاهای دسته جمعی و حضور یکپارچه افراد و خانواده ها در اماکن متبرکه و در کنار بارگاه امامزاده ها در آغاز سال نو است. آن زمان که صدای دعای لحظه تحویل سال در اماکن مقدسه طنین انداز می شود و همه برای دعای یکدیگر آمین می گویند؛ آن سان که در محوطه امامزاده تجلی آرامش و سکینه الهی را در قلوب همگان می شود حس کرد.

صدای پای ثانیه ها که خبر از نزدیکی لحظه تحویل سال دارد و هر کس را در گوشه و کنار بارگاه متبرکه غرق در دعا و راز و نیاز با خدای خویش کرده است و آن دعای شیرین، کوتاه و جامع «یا مقلب القلوب و الابصار…» که از خداوند درخواست تغییر احوال به بهترین حال ها می شود و این افعال جمعی در دعا یعنی من برای تو دعا می کنم و تو برای من، از بهترین آداب دعاست که در ثانیه های تحویل سال ریشه دوانده است. نزدیک شدن دعا به اجابت در لحظه تحویل سال علاوه بر یک باور فرهنگی و اجتماعی و امید جمعی ریشه در احادیث بسیاری نیز دارد. بر این اساس است که در آغاز سال نو مردم شریف رضوی یکی از شلوغ ترین روزهای سال را به خود می بیند و همینطور است شاه چراغ در شیراز و حرم حضرت عبدالعظیم در ری و سایر امکان مقدس

** لباس نو و مراسم نیکوکاری برای کمک به خرید لباسهای نو برای اقشار ضعیف تر :

در رفتارشناسی و اسطوره شناسی اجتماعی ایرانیان، لباس و پوشاک نو همیشه از رسوم مورد توجه پارسیان بوده است. پوشیدن لباس نو به معنای بریدن از کهنگی ها و دور انداختن آن ها و رفتن به سراغ یک حس نو و تجربه نو در جهت بهتر شدن است. لباس نو در نوروز – که حتماً لباسی تازه خریداری شده نیست بلکه تمیز و نونوار شده است – تنها یک رفتار ساده اجتماعی نیست بلکه ایرانیان قدیم بر این باور بودند که با پوشاک نو، زندگی، تفکر و حس خود را نو می کنند تا خونی تازه در کالبد زندگی جاری سازند نو بیاندیشند، نو حس کنند و نو زندگی کنند. زیباتر اینکه با این لباس و کفش نو، حس نو و اندیشه نو را به دیگرانی هم هدیه می کنند.ایرانیان هرساله نزدیک به زمان عید نوروز به برگزاری جشن نیکوکاری در تهییه لباس نو و مایحتناج نوروزی اقشار ضعیف تر در جمع اوری کمکهای مردمی با یکدیگر همدلی می کنند. 

** صله رحم و دید و بازدید که در شرایط کرونا به دیدارهای مجازی و محدود تغییر شکل یافت :

سنت مبارک و تجلی یافته از فرهنگ زیبای ایرانی در جشن ملی نوروز دید و بازدیدها و رفتن و سراغ گرفتن از خویشان و آشنایان است که با وجود همه گیری کرونا به دیدارهای مجازی و آنلاین و یا تماسها تلفنی و گه گاه ملاقاتهای محدود تر تغییر شکل داده است. . چه بسیار روابطی که در طول سال در لابه لای کلاف زمان و گرفتاری های روزمره به دست فراموشی و کاهلی سپرده شده بود، در نوروز تمدید می شود. نوروز بهترین فرصتی است که می توان سردی روابط اقوام و خویشان و خانواده ها را با امواج مثبت و اعجاز انگیز دید و بازدیدها کمرنگ ساخت و بسیاری از این روابط را احیا و بازسازی کرد. دیدارهای نوروزی به خصوص با سنت حسنه دیدار از بزرگان و موی سپید کردگان تبلور عینی توصیه اسلام به صله رحم است و بسیار مغتنم و دلنشین.

** عیدی دادن:

عیدی دادن و هدیه دادن نیز از رسوم قدیمی فرهنگی و نمادین نوروزی به ویژه برای کودکان و جوان هاست که چندین پیام اخلاقی و ارزش اجتماعی در آن نهفته است:

1- هدیه قدرت مافوق تصوری در «کینه زدایی» و «جلب محبت» دارد و دل افراد را به هم نزدیک می سازد.

2- شاد کردن دل افراد که خداوند برای شاد کردن دل انسان ها به ویژه مؤمنین و کوچکترها ارزش فراوانی قائل شده است. به گونه ای که در بسیاری از روایات از آن به عنوان عامل رفع غم، گرفتاری و افزایش روزی و برآورده شدن حوائج یاد می شود.

3- ترویج فرهنگ «انفاق» و «توجه به دیگران» و «عدم بی تفاوتی» که در میان افراد به خصوص کودکان و جوانان نهادینه می شود.

4- باعث زنده ماندن و پویایی ارزش ها در جامعه و تاریخ و جلب محبت و رحمت خداوند می گردد.

5- زمینه مودت و نزدیکی بین نسل ها را فراهم ساخته و در انتقال مفاهیم فرهنگی نقش مهمی ایفا می کند.