دکتر عطا بهرامی/«سیاست خارجی متزلزل،متحدان را فراری می دهد»

محمدباقر قالیباف سخنگوی مجلس شورای اسلامی در سفر به روسیه حاوی پیام مهمی از طرف رهبر معظم انقلاب است، اما شواهد نشان می دهد که ایشان به وسیله ولادیمیر پوتین به حضور پذیرفته نشده است.

خبرگزاری ها اعلام کرده اند که دلیل این عدم پذیرش به سخنگوی مجلس شورای اسلامی باز می گردد که پروتکل های بهداشتی مربوط به کویید 19 را نپذیرفته است که منطقی به نظر نمی رسد. عده ای هم اعلام کرده اند رئیس جمهور روسیه ضرورتی ندارد با سخنگوی مجلس ایران به ملاقات بنشیند زیرا همرده نیستند؛ که این هم منطقی نیست و در عرف دیپلماتیک موضوعیت ندارد. پس ماجرا چیست؟

از مدتها پیش کارشناسان روابط بین الملل نسبت به منش سردرگم در سیاست خارجی کشور هشدار داده و اعلام کرده بودند که ادامه سیاست یکی به نعل یکی به میخ متحدی برای ایران باقی نخواهد گذاشت.

درحالیکه با معجزه ترامپ؛ ایران توان فرار از معاهده خلع سلاحی برجام(JCPOA) را پیدا کرد است، با کمال حیرت بخش قابل توجهی از نظام به دنبال بازگشت به برجام و کشاندن نظام ذیل بازرسی های ویران کننده تعریف شده هستند تا کشور را وارد دالان تاریک معاهده ای کنند که شر آن با فرمان عجیب رئیس جمهور سابق آمریکا از سر کشور کوتاه شد.

این تنها موضع عجیب در سیاست خارجی کشور نیست و در جنگ قفقاز هم؛ جمهوری اسلامی ایران در کنار محور اسرائیل-اردوغان-تکفیری ها قرار گرفت و باعث بهت و حیرت چین و روسیه و حتی سران تل آویو شد. چهار امام جمعه کشور بیانیه رسمی داده و از خاندان علیف دفاع کردند و در روز روشن منافع ملی کشور را به بازی گرفتند.

در مورد امضای قرارداد 25 ساله با چین هم کسی به صراحت موضع نمی گیرد و پس از بی مهری تاسف آور به شی جی پینگ رئیس جمهور چین که پس از امضای برجام با پیشنهادهایی عالی به ایران آمده بود؛ چینی ها در همکاری با ایران مردد شدند. عدم برخورد مناسب با رئیس جمهور چین منجر به کاهش شدید فعالیت کونلون بانک شد(بانکی که چینی ها برای ایجاد مراوده بانکی با ایران با هدف دور زدن تحریم ها ایجاد کرده بودند)، زیرا تکرار سیاست با دست پس زدن و با پا پیش کشیدن ایران برای دیگران جذابیتی ندارد. ایران به صراحت نمی گوید که در مورد قرارداد 25 ساله با چین چه موضعی دارد.

درحالیکه کشورهای غربی هم بخش عمده ای از دنیای امروز از چین کالا وارد می کنند و چیزی برای صادرات به دنیا ندارند، ایران به هر دری می زند تا یک مراوده نمایشی اقتصادی با اروپا و آمریکا داشته باشد و التماس برای احیای برجام وضعیت زننده ای در سیاست خارجی کشور ایجاد کرده است.

چین، روسیه و سایر اعضای بریکس به دنبال تعریف سیاست های پولی مستقل از دلار هستند و نظام دلار-محور(Dollar-based system) به پایان راه رسیده است که نشان می دهد تحریم های بانکی هم اینده ای ندارد و آمریکایی ها به خوبی از این مساله آگاهی دارند. مراودات اقتصادی ایران در یک سال جاری نزدیک به 70 میلیارد دلار بوده است که نشان می دهد تحریم اقتصادی فقط روی کاغذ وجود دارد و پیمان های پولی دوجانبه و ارزهای جدید جهانی هم تحریم بانکی را نابود خواهند کرد. با این وضعیت التماس ایران برای احیای برجام از طرف متحدان ایران قابل فهم نیست و آنها را به واکنش هایی مانند عدم تمایل پوتین برای ملاقات با قالیباف سوق داده است.

حتی اگر تلاش ها برای ملاقات پوتین با قالیباف هم به نتیجه برسد تفاوتی در اصل ماجرا ایجاد نمی شود. این سیاست های مذبذب و سردرگم باعث شده است تا روسیه و چین در مورد انگیزه های تهران دچار تردید شوند و ادامه عدم قاطعیت و نشان دادن ضعف باعث می شود آینده کشور در نظام جهانی پساآمریکایی به مخاطره بیافتد. بخش مهمی از این سردرگمی به وجود دولت مستقر در ایران باز می گردد که با اسم واقع گرایی، فانتزی ترین مدل سیاست خارجی را در پیش گرفته و از دو متغیر قدرت درونی و ائتلاف با متحدان همسو چیزی نمی داند.

*تحلیلگر اقتصادی و بین الملل