موزه صلح؛ فرصتی برای تامل درباب صلح

وقتی برای اولین بار نام موزه «صلح» را می‌شنوید، ممکن است متعجب شوید. تصور اینکه در یک موزه «جنگ» چه می‌گذرد، دشوار نیست. اما در یک موزه صلح چه چیزهایی می‌تواند وجود داشته باشد؟ و اگر قرار باشد «صلح» در یک موزه نمایش داده شود، آیا باید به وقایع گذشته بپردازد و معنی آن این است که «صلح» موضوعی متعلق به گذشته است؟

موزه «صلح» در واقع محلی است برای برنامه‌های آموزشی و پژوهشی که مخاطب آن عموم مردم هستند. این موزه‌ها از طریق نمایشگاه‌ها و فعالیت‌های آموزشی می‌کوشند فرهنگ «صلح» را در چنین مکانی به وجود آورند

هدف اصلی این موزه‌ها ترویج فرهنگ صلح از طریق نشان دادن پیامدهای ناگوار جنگ و خشونت و آثار زیان‌بار آن بر انسان‌ها و محیط زیست است.

یکی از نقاط قوت موزه‌های صلح این است که می‌توانند از طریق نمایشگاه‌ها، کارگاه‌های آموزشی، بزرگداشت‌ها و دیگر مراسم با عموم مردم ارتباط برقرار و آن‌ها را در برنامه‌های آگاه‌سازی  وارد کنید.

در ضمن این موزه‌ها می‌کوشند پلی ارتباطی بین ملت‌ها برای شناخت بهتر آنان از یکدیگر ایجاد کنند.

مروری بر تاریخچه موزه‌های صلح دنیا

موضوع تاسیس موزه‌های «صلح» ایده نسبتا نوینی در جهان به شمار می‌آیند. در حالی که در طول چند قرن اخیر از طریق یادمان‌ها، ادبیات، هنر و موزه‌های جنگ به طرز باشکوهی به مقوله «جنگ» پرداخته شده است.

در مقابل این روایت‌های تقریبا یک‌طرفه، این ایده مطرح شد که جزئیات جنگ، سبعیت، هزینه‌های انسانی گزاف مربوط به جنگ و تمامیت جنگ که چیزی فراتر از شکوه و شجاعت است، در فضای سازمان‌یافته یک موزه به‌طور کامل ثبت شود.

انگیزه چنین تلاشی این اعتقاد است که «آگاه کردن مردم از واقعیت جنگ مانند آموزش دادن صلح به آن‌ها است.»

شروع عصر جنگ‌های جدید در پایان قرن نوزدهم انگیزه‌ای به فعالان اجتماعی داد تا اولین موزه صلح عصر ما را بنا نهند. در سال ۱۹۰۲ موزه بین‌المللی «جنگ و صلح» در لوسرن سوئیس به روی عموم گشوده شده است.

موزه بین‌المللی «جنگ و صلح»، سوئیس

دو دهه بعد موزه صلح دیگری ریشه گرفت. به دنبال آثار ویران‌کننده جنگ جهانی اول بر جامعه اروپا به‌ویژه جمهوری آلمان، «ارنست فردریش» اولین موزه بین‌المللی ضد جنگ را در سال ۱۹۲۵ تاسیس کرد که بعدها در سال ۱۹۳۳ با متواری شدن فردریش، رژیم نازی آن را منحل کرد.

موج دوم موزه‌های صلح بعد از سال‌های ویرانگر جنگ جهانی دوم به پا خاست. بسیاری از این موزه‌ها در ژاپن بنا نهاده شده است؛ جایی که درک عمیقی از عواقب مرگبار کاربرد جنگ‌افزارهای هسته‌ای به وجود آمده بود.

امروزه موزه‌های صلح در تمام قاره‌های زمین گسترده شده‌اند. اگر چه در دنیا جنگ همچنان وجود دارد، با رشد موزه‌های صلح می‌توان به پایان جنگ‌ها امیدوار شد.

پیدایش موزه «صلح» در ایران

اندیشه تأسیس این موزه در ملاقات اعضای انجمن «حمایت از قربانیان سلاح‌های شیمیایی» در تهران با مسئول هماهنگی شبکه جهانی موزه‌های صلح در سال ۱۳۸۴ شکل گرفت.

ورودی موزه صلح تهران

این گفتگو و همچنین دیدار اعضای این انجمن از «هیروشیما» در همان سال، تمایل به شکل‌گیری یک موزه صلح در تهران را تقویت کرد.

در شهر هیروشیما رنج‌های حاصل از کاربرد سلاح‌های اتمی علیه ژاپن به انگیزه‌ای برای تلاش در مسیر صلح تبدیل شد که در موزه «صلح» هیروشیما به خوبی متجلی شده است.

بنیان‌گذاران موزه صلح تهران نیز از این تجربیات جهانی الهام گرفتند و به این فکر افتادند که رنج‌های مشابهی که ایران در اثر قربانی شدن توسط سلاح‌های شیمیایی متحمل شده است، به همین ترتیب می‌تواند انگیزه‌ای شود برای نشان دادن پیامدهای ناگوار حاصل از جنگ و خشونت و ترویج فرهنگ صلح و دوستی بین افراد جامعه و نیز بین ملت‌ها.

علاوه بر این، فرهنگ غنی ایرانی و دینی نیز منبع بی‌کرانی از اندیشه‌ها و تعالیم مربوط به پرهیز از جنگ افروزی و خشونت‌ورزی و ترویج صلح و دوستی است.

موزه صلح تهران که یکی از موزه‌های عضو شبکه بین‌المللی موزه‌های صلح است، در ساختمان اهدایی شهرداری تهران در پارک شهر (در مرکز شهر و اراضی محله سنگلج) قرار دارد.

موزه صلح تهران

بخش‌های مختلف این موزه شامل کتابخانه صلح، گالری هنر برای صلح، کارگاه‌های آموزشی، بخش موزه مجازی و استودیوی ثبت تاریخ شفاهی است.

سالن‌ نمایش موزه صلح تهران

موزه دارای یک سالن اصلی است که در آن نمادهایی برای نشان دادن پیامدهای جنگ در دنیا و عواقب کاربرد سلاح‌های شیمیایی و اتمی در معرض نمایش قرار داده شده‌اند. در این بخش اسناد و اشیای منحصربه‌فردی از جنگ شیمیایی علیه مردم ایران نشان داده شده است.

سالن اصلی موزه صلح تهران

در بخش دیگر موزه، «صلح» در فرهنگ ملی و دینی ایرانیان و راه‌های مشارکت هر فرد در جهت ترویج صلح و دوستی مورد تأکید قرار گرفته است.

بخشی از موزه نیز به برنامه‌های آموزشی اختصاص دارد که به برگزاری کارگاه‌های آموزشی و کنفرانس‌هایی با موضوع «فرهنگ»، «صلح»، «آشتی» و «حقوق بشر دوستانه بین‌المللی»، «خلع سلاح» و «لزوم ریشه‌کن شدن سلاح‌های کشتار جمعی از جهان» و «پیامدهای جنگ» می‌پردازد.

درناهای کاغذی اهدایی به مصدومین شیمیایی ایران، موزه صلح تهران

علاوه بر این موزه صلح دارای استودیوی مستندی است که در آن می‌توان سرگذشت قربانیان جنگ را به عنوان اسناد تاریخی ثبت و ضبط کرد.

کتابخانه «صلح» در موزه دارای منابع گوناگونی از آثار مرتبط از «حقوق بین‌الملل» تا «برقراری صلح» و «تاریخ شفاهی قربانیان جنگ» است.

نمایشگاه‌های هنری دائمی و موقت با موضوع صلح که در این موزه برپا می‌گردد، آثار هنرمندان ایرانی و خارجی را به نمایش می‌گذارند.

یادبود کودکان قربانی جنگ در موزه صلح تهران، عکس: زهره صفی‌نور

همچنین دبیرخانه شهرداران ایرانی عضو «سازمان بین‌المللی شهرداران صلح» در موزه صلح واقع شده است.

اعضای این موزه اغلب داوطلبانی هستند که به‌صورت افتخاری با موزه همکاری می‌کنند و تعدادی از آنان خود قربانیان سلاح‌های شیمیایی هستند که به عنوان راهنمایان موزه به فعالیت مشغول هستند.

راهنمایان موزه صلح تهران

این موزه به‌عنوان یک سازمان مردم نهاد (NGO) و تحت نظر هیئت مدیره اداره می‌شود.

کنفرانس بین‌المللی آموزش صلح جهانی، موزه صلح تهران

ساختمان موزه صلح تهران در سال ۱۳۸۹ به‌‌طور موقت برای بازسازی بسته شده و ساختمان جدید در تیرماه ۱۳۹۰ با حضور مهمانانی از کشورهای مختلف جهان، از جمله رئیس موزه صلح هیروشیما و معاون شهردار وقت تهران برای بازدید عمومی افتتاح شده است.

 

ویژگی‌های موزه صلح تهران

• عضو شبکه بین‌المللی موزه‌های صلح است که دبیرخانه آن در شهر «لاهه» هلند است؛
• اعضای فعال آن به خصوص راهنمایان موزه از قربانیان جنگ و سلاح‌های شیمیایی هستند که به عنوان نمادهای زنده و پیام‌آوران صلح هستند؛
• با سایر تشکل‌های مردمی و موزه‌های صلح در سراسر دنیا در ارتباط هستند؛
• می‌کوشد تا فرهنگ «صلح» را نه در معنای سیاسی آن، بلکه در معنای اجتماعی و فرهنگی آن ترویج نماید.

تلاش‌هایی که برای پیشبرد «صلح» صورت می‌گیرد، در حال گسترش هستند. هرچه حضور موزه‌های صلح بیشتر می‌شود، پیام صلح برای مردم قوی‌تر می‌شود تا به آن روی بیاورند، تحسین‌اش کنند و به عنوان بخشی از عقاید خود بپذیرند.